Работа над ошибками в слове беларусь

Исторические корни вопроса

Территория современной Республики Беларусь (официальное название страны в конституционном источнике) первоначально именовалась Белой Русью. Она располагалась в западной части Руси и некоторое время не зависела от монголо-татарского ига. За это ее стали называть «белой», используя слово в качестве синонима к «свободной».

По другой версии, белыми называли земли, которые исповедовали христианскую религию, а черными — те, где поклонялись языческим богам (например, Черноземье). Некоторые историки рассматривают версию о том, что жители региона носили светлые одежды, были русоволосыми и голубоглазыми.

Верное произношение и написание названия страны зависит от хронологических периодов:

• до 1795 г. ее территория принадлежала Великому Княжеству Литовскому и сокращенно именовалась Литвой;
• в послереволюционном 1918 г. произошло образование Белорусской Народной Республики;
• спустя год, в 1919, образована социалистическая республика, которая стала частью СССР;
• в 1991 страна получила независимость и была законодательно переименована в Беларусь.

Правописание слов

Закон РБ от 19.09.91 № 1085-XII установил новое официальное название государства — Республика Беларусь или сокращенное Беларусь. Оно стало употребляться не по нормам русского, а по правилам национального языка. Это было важно не только для укрепления международного авторитета, но и для поддержания статуса суверенной державы, к которому стремились советские республики.

Закон предписал обязательную транслитерацию названия страны с белорусским звучанием на другие языки мира. Как правильно — Беларусь или Белоруссия — запомнить легко. После выхода республики из состава СССР, корректным для жителей страны является только первый вариант, а второй относится к устаревшим. Неверно писать и говорить Белорусь, Беларуссия, Белорусия, Беларусия.

С точки зрения русской орфографии, грамотное написание только у слова Белоруссия. Это существительное женского рода, с двумя буквами «с», гласной «о» во втором слоге и ударением на третий слог. Слово может склоняться по падежам и от него образуются:

• существительные — белоруска, белорус (именительный падеж, единственное число, склонение — белоруса (р.п.), белорусу (д.п.), белорус (в.п.), белорусом (т.п.), о белорусе (п.п.);
• прилагательное — белорусский, которое остается единственным правильным (от «Беларусь» прилагательное «беларусский» является некорректным).

Пример, как пишутся слова: Белоруссия — страна, где обитают большие зубры, потомки диких быков. Почему белорусские зубры находятся под охраной людей?

Компромисс на высшем уровне

Согласно российскому распоряжению «О написании названия государств — бывших республик и их столиц», которое вышло в августе 1995 г., официальное название страны употребляется в России при оформлении документов, в деловой разговорной речи. Однако в этой же бумаге сказано, что при подписании международных соглашений следует учитывать пожелания контрагентов.

На бытовом уровне сохраняется популярность слова «Белоруссия». Оно употребляется в словарях и не является ошибочным. В 2009 году белорусы высказали просьбу Президенту России о том, чтобы их страну называли правильно (через «а» в середине и с мягким знаком на конце). Глава государства признал, что в этом вопросе нет единства, и пообещал разобраться.

Вскоре Минск посетил российский министр юстиции. Он заявил, что информационное письмо о правильном наименовании страны будет отправлено в правительственные инстанции и органы юстиции. О корректном произношении информировали и СМИ, однако не все организации отреагировали положительно. Представители союза журналистов не советовали вмешиваться в их деятельность, а работа издательств во многом зависела от точки зрения редакторов.

Российские профессора и журналисты придерживались мнения, что в старом названии нет ничего оскорбительного для соседней державы. Возвращаясь к вопросу, специалисты по сей день ссылаются на мнение представителей Института им. Виноградова РАН. Коллегия специалистов считает правильным употреблять в русском языке оба варианта.

Однако для официальных целей следует использовать словосочетание «Республика Беларусь». В быту разрешено употребление любого варианта.

Мнение лингвистов

Лингвисты подчеркивают, что последствия выданных рекомендаций находятся вне их компетенций. В каждом национальном языке складываются традиции по-особому называть свою страну. Например, русские говорят «Польша», а поляки именуют родину «Польска». Французы называют свою столицу «Пари», а россияне именуют ее «Парижем». Так происходит и в отношении братской республики, поэтому нет ошибки, если в разговоре ее называют «Белоруссия».

Однако в официальном общении и при оформлении документов следует придерживаться законодательно принятых норм. Здесь работают не лингвистические, а политические правила. Точно так же, как и в ситуации с другой соседней страной. В этом случае споры возникают, как писать — «на Украине» или «в Украине». Первый вариант соответствует нормам русского языка. Однако из-за вмешательства политического фактора употребляется конструкция с предлогом «в».

Конфликтные ситуации

Как правильно — Республика Беларусь или Белоруссия, зависит от того, по какую сторону границы задается вопрос. Для граждан этой страны верен только первый вариант, россияне же могут использовать оба. Однако между жителями стран, принадлежащих к разным национальностям, периодически возникают споры, которые ведут к скандальным ситуациям.

В августе 2014 г. житель города Бобруйска подал в Симоновский районный суд Москвы иск на ряд российских СМИ (ОАО «РБК», «Лента.ру», МИА «Россия сегодня»). Он переехал в столицу для учебы в аспирантуре и обнаружил, что сотрудники организаций некорректно называют его родину в публикациях. В декабре 2014 г. суд ответил отказом в удовлетворении обращения.

Истец (Кирилл Лапинский) изменил формулировки и подал повторный иск, однако он был снова отклонен. Специалисты объясняли отказ тем, что приведенные в апелляции ссылки на закон о транслитерации названия, изданный в 1991 г. братской страной, не являются доказательными в российском суде.

Подача третьего по счету иска также была безуспешна, и сам истец признал тщетность попыток.

Проверка названия страны и примеры

Убедиться в том, насколько корректно написание и произношение любого государства, позволяет проверочный Общероссийский классификатор стран мира. Он ведется с декабря 2001 г. и синхронизируется со стандартом ISO 3166−97 («Коды для представления наименований стран»), каталогом ООН и Межгосударственным классификатором.

Отечественный классификатор используют при обмене информацией между странами, совместном решении общественных и культурных задач. Соседняя страна представлена в нем под номером 112, в полном и сокращенном варианте названия. Здесь же можно отыскать, как правильно написать названия других бывших республик СССР — Молдавия или Молдова, Киргизия или Кыргызстан, Туркмения или Туркменистан.

Выяснив, когда и как пишется «Белоруссия», можно привести примеры правильного употребления:

• сделано в Беларуси (на ценнике в магазине);
• по-белорусски (па-беларуску);
• эта сероглазая девушка — белоруска (о гражданстве);
• жители Беларуси называются белорусы;
• едем поездом в западную Белоруссию (разговорный);
• поезда из Республики Беларусь в Норильск не ходят (официальный).

Вопрос правильного написания и произношения названия страны остро воспринимается белорусскими учеными, политиками и лингвистами.

Они надеются, что компромисс на постсоветском пространстве вскоре будет достигнут. Однако разница в написании и произношении слов объясняется не политическими и консервативными взглядами на проблему. Дело в разных языковых правилах, поэтому можно сказать, что справедливы оба варианта — каждый является корректным для жителей своей страны.

ПАМЯТКА

ДЛЯ ВЫКАНАННЯ  РАБОТЫ 
 НАД   ПАМЫЛКАМІ

ПА  БЕЛАРУСКАЙ МОВЕ

1. ПРОПУСК, ЗАМЕНА ЛІТАР

Напішы слова правільна, падкрэслі літару, пастаў
націск.

Запішы слова яшчэ раз, падзяляючы яго на склады.

Рабі так

: маліна,
ма-лі-на.

2.ЗНАКІ ПРЫПЫНКУ Ў КАНЦЫ СКАЗА

Напішы сказ, пастаў патрэбны знак, падкрэслі
яго. Запішы яшчэ адзін сказ з такім знакам.

Рабі так: Прыляцела ластаўка. Прашумела навальніца. 

Або: Якая
прыгажосць! Гэта ж вавёрка!

Запомні! Сказы перадаюць закончаную думку. У канцы сказа
ставіцца кропка(.), пытальнік(?) або клічнік(!). Выбар знака прыпынку залежыць
ад сэнсу сказа і інтанацыі, з якой ён вымаўляецца.

3.ВЯЛІКАЯ ЛІТАРА Ў ПАЧАТКУ СКАЗА

Напішы сказ правільна. Прыдумай і запішы яшчэ
адзін сказ, падкрэслі вялікую літару.

Рабі так

: Узняўся вецер. Паліў дождж.

Запомні! Першае слова ў сказе пішацца з вялікай літары.

4.ВЯЛІКАЯ ЛІТАРА Ў СЛОВАХ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі вялікую літару.

Рабі так

: Васіль, Вольга, Янка. Або: Нёман, Днепр, Свіслач.

Запомні! Імёны, імёны  па  бацьку і прозвішчы пішуцца
з вялікай

літары: Пётр Ільіч Клімук.

Мянушкі жывёл пішуцца з вялікай літары: кот Цішка, курыца Чубатка.

Назвы краін, гарадоў, вёсак, вуліц, рэк, азёр,
мораў пішуцца з вялікай літары: рака
Нарач, горад Полацк, возера Нарач.

5. ПЕРАНОС СЛОЎ

Напішы слова правільна, падзяляючы яго на склады
для пераносу. Запішы яшчэ тры словы, падзяляючы іх для пераносу.

Рабі так

: асі-на, сяб-роў-ка,
лі-лея, агу-рок.

Запомні! Словы трэба пераносіць па складах. Адну літару нельга
пакідаць на радку ці пераносіць на другі радок : пяю, юнак.

Літары й, ў, ь і апостраф ‘ пры пераносе нельга
аддзяляць ад папярэдняй літары: пай-шлі,
роў-ны, кань-кі, бур’-ян.

Пры пераносе слоў з падоўжанымі зычнымі ці слоў
са спалучэннем зычных на наступны радок пераносіцца ўсё гэтае спалучэнне альбо
любая яго частка: ся-стра,
сяс—тра, сяст-ра, калос—се, кало-ссе,
су-ддзя, суд—дзя.

Пры пераносе слоў літары дз, дж, падзяляць
нельга: сту-дзень, ся-джу.

6.СЛОЎНІКАВЫЯ СЛОВЫ
Напішы слова правільна, падзялі яго на склады.
пастаў націск.

Рабі так

: дрымучы, дры-му-чы.

Запомні! Напісанне гэтых слоў трэба запомніць ці паглядзець у слоўніку.

7.ПРАВАПІС Ў
Напішы слова або словазлучэнне правільна. Запішы
яшчэ два словы на гэта правіла. Падкрэслі галосную перад ў.

Рабі так:

 маляваў, чытаў, дрэўца. Або: жыве ў лесе, хацелася ўбачыць.

Запомні! Літара ў пішацца заўсёды пасля галосных у сярэдзіне
слова, у канцы і ў пачатку, калі папярэдняе слова заканчваецце на галосную:лоўка,
пайшоў, пакаціўся ўніз.

Пасля знакаў прыпынку пішацца толькі

 у.

Літара ў не бывае вялікай: вуліца Усходняя, балерына Уланава.

8.ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ О, Э, А

Напішы слова правільна. Запішы, ад якога слова
яно ўтварылася, пастаў націск. Запішы яшчэ два словы на гэта правіла.

Рабі так: дамы – дом,
гарады – горад, бары – бор. 

Або: рака – рэкі, шаптаць – шэпчуць, цана
– цэны.

Запомні! У беларускай мове галосныя о, э могуць быць
толькі пад націскам. не пад націскам на іх месцы пішацца а.

Словы-выключэнні: тэлеграма, тэатр, дэталь,
ордэн, гардэроб, тэлефон, тэлевізар, інтэрнэт,
тэлеграф, і інш.

9.ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ Е, Ё, Я
Напішы слова правільна, пастаў яго ў множны лік,
абазнач націск.

Запішы яшчэ два словы на гэта правіла.

Рабі так

:

 сяло
– сёлы, вярба – вербы, зямля – землі.

Запомні! У беларускай мове замест літар е,ё ў
першым складз

е перад націскам пішацца я.

Словы-выключэнні: медаль, метро,метал,
мелодыя, пенал, секунда, спектакль, аперацыя,
герой, кефір, кераміка, бензін балерына, Бетховен,Еўропа, Егіпет, Палесціна.

Трэба памятаць, што ў другім складзе перад
націскам літара е не замяняецца на я: ле-са-вік, ле-дзя-ны.

10. ПАРНЫЯ ЗВОНКІЯ І ГЛУХІЯ ЗЫЧНЫЯ

Напішы слова правільна, падбяры праверачнае.
Запішы яшчэ два словы на гэта правіла.

Рабі так: грыб – грыбы, плод – плады, нізкі – нізенькі.

Запомні! Напісанне слоў з парнымі зычнымі на канцы слова і
перад глухімі зычнымі трэба правяраць. Для гэтага неабходна такім чынам змяніць
слова, каб пасля зычнага стаяў галосны.

звонкія і глухія ўтвараюць наступныя пары: б-п,
г-х, д-т,
дз-ц, дж-ч, ж-ш, з-с.

11.АБАЗНАЧЭННЕ МЯККАСЦІ ЗЫЧНЫХ НА ПІСЬМЕ
МЯККІМ ЗНАКАМ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з ь.

Рабі так: вугаль, рысь,
канькі, бульба.

Запомні! Мяккасць зычных гукаў абазначаецца на пісьме ь

(мяккім знакам), а таксама літарамі е, ё, ю, я.

12.ЗЫЧНЫЯ Б,
П,М, Ф, НА КАНЦЫ СЛОЎ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычныя гукі на канцы слоў.

Рабі так: глыб, восем, россып.

Запомні! Зычныя б, п,

 м, ф, на канцы слоў
заўсёды вымаўляюцца цвёрда, таму на пісьме мяккі знак пасля іх не ставіцца.

13.ЗЫЧНЫЯ Ж,
ДЖ, Ч, Ш, Р І ГАЛОСНЫЯ ПАСЛЯ
ІХ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: вожык, жалеза, жоўты.

Запомні! У беларускай мове зычныя ж, дж, ч, ш, р
– зацвярдзелыя, яны заўсёды вымаўляюцца цвёрда. пасля іх пішуцца галосныя а,
о, у, э, ы.

14 ПРАВАПІС Д
– ДЗ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: дзень, дзеці, адзіны.

Запомні! У беларускай мове гук [д] заўсёды цвёрды, а гук [дз’]
– мяккі. Пасля д пішуцца літары а, о, у, ы, пасля дз
–

літары я, е, ё, ю, ь.

15.ПРАВАПІС Т
– Ц

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так

: ляцеў, цень, ціха.

Запомні! У беларускай мове гук [т] заўсёды цвёрды, а гук [ц’] –
мяккі . Пасля т пішуцца літары а, о, у, э, ы. Пры змякчэнні
цвёрды гук т змяняецца мяккім [ц’]. Мяккасць [ц’] абазначаецца літарамі я,
е, ё, ю, і. ь.

У беларускай мове ёсць і цверды гук [ц]: цэгла, цыбуля, цукар.

16.ПАДОЎЖАНЫЯ ЗЫЧНЫЯ

Напішы слова правільна, падкрэслі падоўжаныя
зычныя.

Рабі так

: галлё, насенне,
збожжа.

Запомні! Падоўжанае вымаўленне зычных ж, з, л, н, с, ц,
ч,

ш на пісьме
перадаецца дзвюма літарамі. Падоўжанае дз на пісьме перадаецца спалучэннем
літар ддз: суддзя,
разводдзе.

17.РАЗДЗЯЛЯЛЬНЫ МЯККІ ЗНАК (Ь)

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі ь і літару, якая стаіць перад ім.

Рабі так: залью, мільён,
Ульяна.

Запомні! Раздзяляльны мяккі знак пішацца пасля л,н перад
галоснымі я, е, ё, ю, і.

18. РАЗДЗЯЛЯЛЬНЫ ЗНАК АПОСТРАФ (’)

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі літары, якія раздзяляюцца апострафам.

Рабі так

: пер’е, вераб’і,
сям’я.

Запомні! У некаторых словах зычныя з галоснымі е, ё, і,
ю, я вымаўляюцца раздзельна. На пісьме такое вымаўленне абазначаецца
апострафам (‘). Пасля ў апостраф не пішацца:

здароўе, салаўі.

19.ПРЫНАЗОЎНІК

Напішы правільна прыназоўнік і слова, да якога
ён адносіцца, паміж прыназоўнікам і словам устаў пытанне або іншае слова.

Рабі так: у лес, у (які?) лес, у (восеньскі) лес.

Запомні! Словы у, на, за, са, да, па, з, пад,
каля – прыназоўнікі. Прыназоўнікі з іншымі словамі пішуцца асобна.

Паміж прыназоўнікам і наступным словам можна
ўставіць пытанне ці якое-небудзь слова: пад (чым?) бярозамі, пад (маладымі) бярозамі.

Перад дзеясловамі прыназоўнікі не ўжываюцца.

20. НЕ З ДЗЕЯСЛОВАМІ

Напішы правільна дзеяслоў і часціцу не.
Запішы яшчэ два дзеясловы з часціцай не.

Рабі так: не чытала, не гавары, не шуміць.

Запомні! Не з дзеясловамі пішацца асабна.

21. ПРАВАПІС ПРЫСТАВАК

Напішы слова правільна, абазнач прыстаўку.
Запішы яшчэ два словы з гэтай прыстаўкай.

Рабі так:

 зрабіць, знесці, здаваў. Або: спісаць, скаціць, спадаць.

Запомні! Прыстаўка – гэта частка слова. Яна пішацца разам са
словам. Напісанне прыставак трэба запомніць: па-, аб-,

ад-,  над -, пад-.

Перад звонкімі зычнымі пішуцца прыстаўкі з-,
уз-, раз-,

без-, бяз-: збіраць,
узнікаць.  

Перад глухімі зычнымі пішуцца прыстаўкі с-,
ус-, рас-, бес-, бяс-:  схіліць,
распісны.

Паміж прыстаўкай, якая заканчваецца на зычны, і
коранем, які пачынаецца з літар е, ё, ю, я, пішацца
апостраф:

 з’есці,
раз’юшаны

22.
ПЕРШАЕ I ДРУГОЕ СПРАЖЭННЕ ДЗЕЯСЛОВАЎ

Дзеясловы
бываюць першага (I) i другога (II) спражэння.

Спражэнне
дзеясловаў вызначаецца па канчатках.

Дзеясловы
I спражэння маюць канчаткi:

 –у,
-ю (1-я ас. адз. л.);

-еш, 
-эш, -аш (2-я ас. адз. л.);

 -е,
-э, -а (3-я ас. адз. л.);

-ем,
ём, -ом, -ам (1-я ас. мн. л.);

 -еце,
-аце, -яце (2-я ас. мн. л.);

 -уць,
-юць  (3-я ас. мн. л.).

Дзеясловы
II  спражэння маюць канчаткi:

 –у,
-ю (1-я ас. адз. л.);

-iш,  
-ыш (2-я ас. адз. л.);

-iць,
-ыць (3-я ас. адз. л.);

-iм,
ым (1-я ас. мн. л.); 

-ыце,
-iце (2-я ас. мн. л.);

-аць,
-яць  (3-я ас. мн. л.).

Табліца:

ПАМЯТКА ПА РАБОЦЕ НАД ПАМЫЛКАМІ

ПА БЕЛАРУСКАЙ МОВЕ

1. ПРОПУСК, ЗАМЕНА ЛІТАР.

Напішы слова правільна, падкрэслі літару, пастаў націск, запішы гэта слова яшчэ раз, падзяляючы яго на склады.

Рабі так: Малíна, ма/лі/на.

2. ЗНАКІ ПРЫПЫНКУ Ў КАНЦЫ СКАЗА.

Напішы сказ, пастаў патрэбны знак, падкрэслі яго. Запішы яшчэ адзін сказ з такім знакам.

Рабі так: Прыляцела ластаўка. Прашумела навальніца.

Якая прыгажосць! Гэта ж вавёрка!

Запомні! У канцы сказа ставіцца кропка(.), пытальнік(?) ці клічнік(!). Выбар знака прыпынку залежыць ад сэнсу сказа і інтанацыі, з якой ён вымаўляецца.

3. ВЯЛІКАЯ ЛІТАРА Ў ПАЧАТКУ СКАЗА.

Напішы сказ правільна, прыдумай і запішы яшчэ 1 сказ, падкрэслі вялікую літару.

Рабі так: Узняўся вецер. Паліў дождж.

Запомні! Першае слова ў сказе пішацца з вялікай літары.

4. ВЯЛІКАЯ ЛІТАРА Ў СЛОВАХ.

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 слова на гэта правіла, падкрэслі вялікую літару.

Рабі так: Васіль, Вольга, Янка. Або: Нёман, Днепр, Свіслач.

Запомні! Імёны, імёны па бацьку, прозвішчы, мянушкі жывёл, назвы краін, гарадоў, вёсак, вуліц, рэк, азёр, мораў пішуцца з вялікай літары.

5. ПЕРАНОС СЛОЎ.

Напішы слова правільна, падзяляючы яго для пераносу. Запішы яшчэ 3 словы.

Рабі так: Асі-на, сяб-роў-ка, лі-лея, агу-рок.

Запомні! Словы трэба пераносіць па складах. Адну літару нельга пакідаць на радку ці пераносіць на другі радок: пяю, юнак.

Літары й, ў, ь пры пераносе нельга аддзяляць ад папярэдняй літары: пай-шлі, роў-ны.

Пры пераносе слоў з падвоенымі літарамі адна застаецца на радку, а другая пераносіцца: калос—се, гал—лё.

Пры пераносе слоў літары дз, дж падзяляць нельга: сту-дзень, ся-джу.

6. СЛОЎНІКАВЫЯ СЛОВЫ.

Запішы слова правільна, пастаў націск, запішы яшчэ раз, падзяляючы на склады, падкрэслі літару, якую трэба запомніць.

Рабі так: Медáль, ме/даль.

Запомні! Напісанне гэтых слоў трэба запомніць ці паглядзець у слоўніку.

7. ПРАВАПІС Ў.

Напішы слова або словазлучэнне правільна, запішы яшчэ 2 слова на гэта правіла, падкрэслі галосную перад ў і саму ў.

Рабі так: Маляваў, чытаў, дрэўца. Або: Жыве ў лесе, хацелася ўбачыць.

Запомні! Літара ў (у нескладовае) пішацца заўсёды пасля галосных у сярэдзіне слова, і ў канцы, а ў пачатку, калі папярэдняе слова заканчваецца на галосную.

Пасля знакаў прыпынку літара ў не пішацца, а пішацца у.

Літара ў не бывае вялікай: вуліца Усходняя, балерына Уланава.

8. ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ О, Э, А.

Напішы слова правільна. Запішы, ад якога слова яно ўтварылася, пастаў націскі. Запішы яшчэ 2 пары слоў на гэта правіла.

Рабі так: Дамы-дóм, гарады-гóрад, бары-бóр. Або: Ракá-рэкі, цанá-цэны.

Запомні! У беларускай мове галосныя о, э могуць быць толькі пад націскам, не пад націскам замест іх пішацца літара а.

Словы-выключэнні: тэлегрáма, дэтáль, óрдэн, гардэрóб, фламáстар, тэлевíзар і інш.

9. ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ Е, Ё, Я.

Напішы слова правільна, пастаў яго ў множным ліку, абазнач націск, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла.

Рабі так: Сялó – сёлы, вярбá – вéрбы, зямля – зéмлі.

Запомні! У беларускай мове замест літар е, ё ў першым складзе перад націскам пішацца я.

Словы-выключэнні: медáль, метрó, легéнда, пенáл, спектáкль, мелóдыя, герóй і інш.

10. ПАРНЫЯ ЗВОНКІЯ І ГЛУХІЯ ЗЫЧНЫЯ.

Напішы слова правільна, падбяры праверачнае. Запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла.

Рабі так: Грыб – грыбы, плод – плады, нізкі – нізенькі.

Запомні! Напісанне слоў з парнымі зычнымі на канцы слова і перад глухімі зычнымі трэба правяраць. Трэба падабраць праверачнае слова, каб пасля зычнай стаяла галосная.

Звонкія і глухія зычныя ўтвараюць наступныя пары: б-п, г-х, д-т, дз-ц, дж-ч, ж-ш, з-с.

11. АБАЗНАЧЭННЕ МЯККАСЦІ ЗЫЧНЫХ НА ПІСЬМЕ МЯККІМ ЗНАКАМ.

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла, падкрэслі зычную з ь.

Рабі так: Вугаль, рысь, канькі.

Запомні! Мяккасць зычных на пісьме абазначаецца ь, а таксама літарамі е,ё,ю,я,і.

12. ЗЫЧНЫЯ Б, П, М, Ф НА КАНЦЫ СЛОЎ.

Напішы слова правільна, запішы яшчы 2 словы на гэта правіла, падкрэслі зычную.

Рабі так: Глыб, восем, россып.

Запомні! Зычныя б, п, м, ф на канцы слоў заўсёды вымаўляюцца цвёрда, таму на пісьме мяккі знак пасля іх не ставіцца.

13. ЗЫЧНЫЯ Ж, ДЖ, Ч, Ш, Р І ГАЛОСНЫЯ ПАСЛЯ ІХ.

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: Вожык, жалеза, жоўты.

Запомні! Зычныя ж, дж, ч, ш, р- зацвярдзелыя, яны вымаўляюцца заўсёды цвёрда. Пасля іх пішуцца галосныя а, о, у, э, ы.

14. ПРАВАПІС Д – ДЗ’.

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: Дзень, дзеці, адзіны.

Запомні! У беларускай мове гук [д] заўсёды толькі цвёрды, а гук [дз’]- мяккі. Пасля д пішуцца літары а, о, у, ы, э, пасля дз’ – літары я, ё, е, ю, і, ь.

15. ПРАВАПІС Т — Ц’.

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: Ляцеў, цень, ціха.

Запомні! У беларускай мове гук [т] заўсёды толькі цвёрды, а гук [ц’]- мяккі. Пасля т пішуцца літары а, о, у, ы, э, пасля ц’ – літары я, ё, е, ю, і, ь.

У беларусай мове ёсць і цвёрды гук [ц] : цэгла, цыбуля, цукар.

16. ПАДОЎЖАНЫЯ ЗЫЧНЫЯ.

Напішы слова правільна, падзяляючы яго для пераносу. Запішы яшчэ 2 слова на правіла.

Рабі так: Гал-лё, на-сен-не, збож-жа.

Запомні! Падоўжанае вымаўленне зычных ж,з, л, н, ц, ч, ш на пісьме перадаецца дзвюма літарамі. Падоўжанае дз на пісьме перадаецца спалучэннем літар ддз: суддзя.

17. РАЗДЗЯЛЯЛЬНЫ ЗНАК АПОСТРАФ (‘).

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла, падкрэслі літары, якія раздзяляюцца апострафам.

Рабі так: Пер’е, вераб’і, сям’я.

Запомні! У некаторых словах зычныя з галоснымі е,ё,і,ю,я вымаўляюцца раздзельна. На пісьме такое вымаўленне абазначаецца апострафам (‘).

18. РАЗДЗЯЛЯЛЬНЫ МЯККІ ЗНАК.

Напішы слова правільна, запішы яшчэ 2 словы на гэта правіла, падкрэслі ь і літару, якая стаіць перад ім.

Рабі так: Залью, мільён, Ульяна.

Запомні! Раздзяляльны мяккі знак пішацца пасля л перад галоснымі е, ё, ю, я, і.

19. ПРЫНАЗОЎНІК.

Напішы правільна прыназоўнік і слова, да якога ён адносіцца, паміж прыназоўнікам і словам устаў пытанне або іншае слова.

Рабі так: У лес, у (які?) лес, у восеньскі лес.

Запомні! Словы у, на, за, са, да, на, з, пад, каля — прыназоўнікі, якія са словамі пішуцца асобна.

20. НЕ З ДЗЕЯСЛОВАМІ.

Напішы правільна дзеяслоў і часціцу не. Запішы яшчэ 2 дзеясловы з часціцай не.

Рабі так: Не чытала, не гаварыла, не шуміць.

Запомні! Не з дзеясловамі пішацца асобна.

21. АДНАРОДНЫЯ ЧЛЕНЫ СКАЗА.

Напішы сказ правільна, падкрэслі патрэбныя знакі прыпынку. Запішы яшчэ 1 сказ.

Рабі так: Людзі, жывёлы, расліны хварэюць. У пенале ляжыць аловак, ручка.

Запомні! Члены саза, якія адказваюць на адно пытанне і звязаны па сэнсу з адным і тым жа словам, называюцца аднароднымі. На пісьме паміж аднароднымі членамі сказа ставіцца коска. Аднародныя члены сказа могуць быць звязаны злучнікамі. Перад злучнікамі а, але заўсёды ставіцца коска. Перад злучнікамі і, ці, або, калі яны ужываюцца адзін раз, коска не ставіцца.

22. ПРАВАПІС КАНЧАТКАЎ НАЗОЎНІКАЎ.

Напішы слова правільна, з дапамогай табліцы вызнач, чаму трэба пісаць такі канчатак. Запішы яшчэ 2 словы з такім канчаткам.

Рабі так:Аб красуні (красуня–1-ае скл., М.скл, на мяккі зычны);аб прыгажуні.

Запомні! Каб праверыць, які канчатак трэба напісаць, неабходна:

1. вызначыць скланенне і склон назоўніка;

2. вызначыць, на які зычны гук заканчваецца аснова слова (на цвёрды, мяккі, на ж,ш,ч,дж,р,ц, на г, к, х);

3. даведацца пра канчатак назоўніка па табліцы.

23. ПРАВАПІС КАНЧАТКАЎ ПРЫМЕТНІКАЎ.

Напішы слова правільна, з дапамогай табліцы вызнач, чаму трэба пісаць такі канчатак. Запішы яшчэ 2 словы з такім канчаткам.

Рабі так: Асенняй (ночы) – ж.р., Д.скл, -яй, -ай, -ой; дарагой (матулі), цёплай.

Запомні! Каб праверыць, які канчатак трэба напісаць, неабходна:

1. знайсці назоўнік, з якім звязаны гэты прыметнік;

2. вызначыць род, лік, склон назоўніка (прыметнік будзе мець такі ж род, лік, склон);

3. даведацца пра канчатак прыметніка па табліцы.

24. ПРАВАПІС КАНЧАТКАЎ ДЗЕЯСЛОВАЎ.

Напішы слова правільна, абазнач канчатак, утвары неазначальную форму дзеяслова, вызнач спражэнне. Запішы яшчэ 2 словы з такім канчаткам.

Рабі так: Вяжуць – вязаць – Ι спр.; пішуць, спяваюць.

Запомні! Каб правільна напісаць канчатак дзеяслова, трэба вызначыць яго спражэнне і даведацца пра канчатак дзеяслова па табліцы.

25. 2-АЯ АСОБА ДЗЕЯСЛОВА.

Напішы слова правільна, абазнач канчатак, запішы яшчэ 2 слова з такім канчаткам.

Рабі так: Пішаш – 2-ая асоба, гаворыш, робіш.

Запомні! Убеларускай мове канчаткі дзеясловаў 2-ой асобы –аш, -еш, -эш, -іш,

-ыш пішуцца без мяккага знака.

Данное слово является существительным, а употребляется в значении «государство в Восточной Европе». Со значением слова всё стало понятно. А возникнут ли вопросы при написании слова? Я думаю, что да. Поэтому, давайте разберёмся.

Как же правильно пишется: «Беларусь» или «Белоруссия»?

Согласно орфографической норме русского языка изучаемое слово пишется, как в первом варианте:

БЕЛАРУСЬ

Почему напишем слово именно таким образом?

Важно знать, что название государства образовано от словосочетания «Белая Русь».

В разговорной речи можно допускать называть страну «Белоруссия», однако на письме это будет являться грубейшей ошибкой!

Официальным названием является Республика Беларусь.

Такую норму написания следует запомнить, а также стараться не допускать ошибок!

Синонимы к слову:

• Страна
• Лукашенко

Примеры предложений с данным словом:

• Следующим летом мы хотим поехать в Республику Беларусь!
• Я переехал в Беларусь пять лет назад.
• Я могу показать на карте, где находится Беларусь.

ПАМЯТКА

ДЛЯ ВЫКАНАННЯ  РАБОТЫ 
 НАД   ПАМЫЛКАМІ

ПА  БЕЛАРУСКАЙ МОВЕ

1. ПРОПУСК, ЗАМЕНА ЛІТАР

Напішы слова правільна, падкрэслі літару, пастаў
націск.

Запішы слова яшчэ раз, падзяляючы яго на склады.

Рабі так

: маліна,
ма-лі-на.

2.ЗНАКІ ПРЫПЫНКУ Ў КАНЦЫ СКАЗА

Напішы сказ, пастаў патрэбны знак, падкрэслі
яго. Запішы яшчэ адзін сказ з такім знакам.

Рабі так: Прыляцела ластаўка. Прашумела навальніца. 

Або: Якая
прыгажосць! Гэта ж вавёрка!

Запомні! Сказы перадаюць закончаную думку. У канцы сказа
ставіцца кропка(.), пытальнік(?) або клічнік(!). Выбар знака прыпынку залежыць
ад сэнсу сказа і інтанацыі, з якой ён вымаўляецца.

3.ВЯЛІКАЯ ЛІТАРА Ў ПАЧАТКУ СКАЗА

Напішы сказ правільна. Прыдумай і запішы яшчэ
адзін сказ, падкрэслі вялікую літару.

Рабі так

: Узняўся вецер. Паліў дождж.

Запомні! Першае слова ў сказе пішацца з вялікай літары.

4.ВЯЛІКАЯ ЛІТАРА Ў СЛОВАХ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі вялікую літару.

Рабі так

: Васіль, Вольга, Янка. Або: Нёман, Днепр, Свіслач.

Запомні! Імёны, імёны  па  бацьку і прозвішчы пішуцца
з вялікай

літары: Пётр Ільіч Клімук.

Мянушкі жывёл пішуцца з вялікай літары: кот Цішка, курыца Чубатка.

Назвы краін, гарадоў, вёсак, вуліц, рэк, азёр,
мораў пішуцца з вялікай літары: рака
Нарач, горад Полацк, возера Нарач.

5. ПЕРАНОС СЛОЎ

Напішы слова правільна, падзяляючы яго на склады
для пераносу. Запішы яшчэ тры словы, падзяляючы іх для пераносу.

Рабі так

: асі-на, сяб-роў-ка,
лі-лея, агу-рок.

Запомні! Словы трэба пераносіць па складах. Адну літару нельга
пакідаць на радку ці пераносіць на другі радок : пяю, юнак.

Літары й, ў, ь і апостраф ‘ пры пераносе нельга
аддзяляць ад папярэдняй літары: пай-шлі,
роў-ны, кань-кі, бур’-ян.

Пры пераносе слоў з падоўжанымі зычнымі ці слоў
са спалучэннем зычных на наступны радок пераносіцца ўсё гэтае спалучэнне альбо
любая яго частка: ся-стра,
сяс—тра, сяст-ра, калос—се, кало-ссе,
су-ддзя, суд—дзя.

Пры пераносе слоў літары дз, дж, падзяляць
нельга: сту-дзень, ся-джу.

6.СЛОЎНІКАВЫЯ СЛОВЫ
Напішы слова правільна, падзялі яго на склады.
пастаў націск.

Рабі так

: дрымучы, дры-му-чы.

Запомні! Напісанне гэтых слоў трэба запомніць ці паглядзець у слоўніку.

7.ПРАВАПІС Ў
Напішы слова або словазлучэнне правільна. Запішы
яшчэ два словы на гэта правіла. Падкрэслі галосную перад ў.

Рабі так:

 маляваў, чытаў, дрэўца. Або: жыве ў лесе, хацелася ўбачыць.

Запомні! Літара ў пішацца заўсёды пасля галосных у сярэдзіне
слова, у канцы і ў пачатку, калі папярэдняе слова заканчваецце на галосную:лоўка,
пайшоў, пакаціўся ўніз.

Пасля знакаў прыпынку пішацца толькі

 у.

Літара ў не бывае вялікай: вуліца Усходняя, балерына Уланава.

8.ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ О, Э, А

Напішы слова правільна. Запішы, ад якога слова
яно ўтварылася, пастаў націск. Запішы яшчэ два словы на гэта правіла.

Рабі так: дамы – дом,
гарады – горад, бары – бор. 

Або: рака – рэкі, шаптаць – шэпчуць, цана
– цэны.

Запомні! У беларускай мове галосныя о, э могуць быць
толькі пад націскам. не пад націскам на іх месцы пішацца а.

Словы-выключэнні: тэлеграма, тэатр, дэталь,
ордэн, гардэроб, тэлефон, тэлевізар, інтэрнэт,
тэлеграф, і інш.

9.ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ Е, Ё, Я
Напішы слова правільна, пастаў яго ў множны лік,
абазнач націск.

Запішы яшчэ два словы на гэта правіла.

Рабі так

:

 сяло
– сёлы, вярба – вербы, зямля – землі.

Запомні! У беларускай мове замест літар е,ё ў
першым складз

е перад націскам пішацца я.

Словы-выключэнні: медаль, метро,метал,
мелодыя, пенал, секунда, спектакль, аперацыя,
герой, кефір, кераміка, бензін балерына, Бетховен,Еўропа, Егіпет, Палесціна.

Трэба памятаць, што ў другім складзе перад
націскам літара е не замяняецца на я: ле-са-вік, ле-дзя-ны.

10. ПАРНЫЯ ЗВОНКІЯ І ГЛУХІЯ ЗЫЧНЫЯ

Напішы слова правільна, падбяры праверачнае.
Запішы яшчэ два словы на гэта правіла.

Рабі так: грыб – грыбы, плод – плады, нізкі – нізенькі.

Запомні! Напісанне слоў з парнымі зычнымі на канцы слова і
перад глухімі зычнымі трэба правяраць. Для гэтага неабходна такім чынам змяніць
слова, каб пасля зычнага стаяў галосны.

звонкія і глухія ўтвараюць наступныя пары: б-п,
г-х, д-т,
дз-ц, дж-ч, ж-ш, з-с.

11.АБАЗНАЧЭННЕ МЯККАСЦІ ЗЫЧНЫХ НА ПІСЬМЕ
МЯККІМ ЗНАКАМ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з ь.

Рабі так: вугаль, рысь,
канькі, бульба.

Запомні! Мяккасць зычных гукаў абазначаецца на пісьме ь

(мяккім знакам), а таксама літарамі е, ё, ю, я.

12.ЗЫЧНЫЯ Б,
П,М, Ф, НА КАНЦЫ СЛОЎ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычныя гукі на канцы слоў.

Рабі так: глыб, восем, россып.

Запомні! Зычныя б, п,

 м, ф, на канцы слоў
заўсёды вымаўляюцца цвёрда, таму на пісьме мяккі знак пасля іх не ставіцца.

13.ЗЫЧНЫЯ Ж,
ДЖ, Ч, Ш, Р І ГАЛОСНЫЯ ПАСЛЯ
ІХ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: вожык, жалеза, жоўты.

Запомні! У беларускай мове зычныя ж, дж, ч, ш, р
– зацвярдзелыя, яны заўсёды вымаўляюцца цвёрда. пасля іх пішуцца галосныя а,
о, у, э, ы.

14 ПРАВАПІС Д
– ДЗ

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так: дзень, дзеці, адзіны.

Запомні! У беларускай мове гук [д] заўсёды цвёрды, а гук [дз’]
– мяккі. Пасля д пішуцца літары а, о, у, ы, пасля дз
–

літары я, е, ё, ю, ь.

15.ПРАВАПІС Т
– Ц

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі зычную разам з галоснай.

Рабі так

: ляцеў, цень, ціха.

Запомні! У беларускай мове гук [т] заўсёды цвёрды, а гук [ц’] –
мяккі . Пасля т пішуцца літары а, о, у, э, ы. Пры змякчэнні
цвёрды гук т змяняецца мяккім [ц’]. Мяккасць [ц’] абазначаецца літарамі я,
е, ё, ю, і. ь.

У беларускай мове ёсць і цверды гук [ц]: цэгла, цыбуля, цукар.

16.ПАДОЎЖАНЫЯ ЗЫЧНЫЯ

Напішы слова правільна, падкрэслі падоўжаныя
зычныя.

Рабі так

: галлё, насенне,
збожжа.

Запомні! Падоўжанае вымаўленне зычных ж, з, л, н, с, ц,
ч,

ш на пісьме
перадаецца дзвюма літарамі. Падоўжанае дз на пісьме перадаецца спалучэннем
літар ддз: суддзя,
разводдзе.

17.РАЗДЗЯЛЯЛЬНЫ МЯККІ ЗНАК (Ь)

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі ь і літару, якая стаіць перад ім.

Рабі так: залью, мільён,
Ульяна.

Запомні! Раздзяляльны мяккі знак пішацца пасля л,н перад
галоснымі я, е, ё, ю, і.

18. РАЗДЗЯЛЯЛЬНЫ ЗНАК АПОСТРАФ (’)

Напішы слова правільна. Запішы яшчэ два словы на
гэта правіла, падкрэслі літары, якія раздзяляюцца апострафам.

Рабі так

: пер’е, вераб’і,
сям’я.

Запомні! У некаторых словах зычныя з галоснымі е, ё, і,
ю, я вымаўляюцца раздзельна. На пісьме такое вымаўленне абазначаецца
апострафам (‘). Пасля ў апостраф не пішацца:

здароўе, салаўі.

19.ПРЫНАЗОЎНІК

Напішы правільна прыназоўнік і слова, да якога
ён адносіцца, паміж прыназоўнікам і словам устаў пытанне або іншае слова.

Рабі так: у лес, у (які?) лес, у (восеньскі) лес.

Запомні! Словы у, на, за, са, да, па, з, пад,
каля – прыназоўнікі. Прыназоўнікі з іншымі словамі пішуцца асобна.

Паміж прыназоўнікам і наступным словам можна
ўставіць пытанне ці якое-небудзь слова: пад (чым?) бярозамі, пад (маладымі) бярозамі.

Перад дзеясловамі прыназоўнікі не ўжываюцца.

20. НЕ З ДЗЕЯСЛОВАМІ

Напішы правільна дзеяслоў і часціцу не.
Запішы яшчэ два дзеясловы з часціцай не.

Рабі так: не чытала, не гавары, не шуміць.

Запомні! Не з дзеясловамі пішацца асабна.

21. ПРАВАПІС ПРЫСТАВАК

Напішы слова правільна, абазнач прыстаўку.
Запішы яшчэ два словы з гэтай прыстаўкай.

Рабі так:

 зрабіць, знесці, здаваў. Або: спісаць, скаціць, спадаць.

Запомні! Прыстаўка – гэта частка слова. Яна пішацца разам са
словам. Напісанне прыставак трэба запомніць: па-, аб-,

ад-,  над -, пад-.

Перад звонкімі зычнымі пішуцца прыстаўкі з-,
уз-, раз-,

без-, бяз-: збіраць,
узнікаць.  

Перад глухімі зычнымі пішуцца прыстаўкі с-,
ус-, рас-, бес-, бяс-:  схіліць,
распісны.

Паміж прыстаўкай, якая заканчваецца на зычны, і
коранем, які пачынаецца з літар е, ё, ю, я, пішацца
апостраф:

 з’есці,
раз’юшаны

22.
ПЕРШАЕ I ДРУГОЕ СПРАЖЭННЕ ДЗЕЯСЛОВАЎ

Дзеясловы
бываюць першага (I) i другога (II) спражэння.

Спражэнне
дзеясловаў вызначаецца па канчатках.

Дзеясловы
I спражэння маюць канчаткi:

 –у,
-ю (1-я ас. адз. л.);

-еш, 
-эш, -аш (2-я ас. адз. л.);

 -е,
-э, -а (3-я ас. адз. л.);

-ем,
ём, -ом, -ам (1-я ас. мн. л.);

 -еце,
-аце, -яце (2-я ас. мн. л.);

 -уць,
-юць  (3-я ас. мн. л.).

Дзеясловы
II  спражэння маюць канчаткi:

 –у,
-ю (1-я ас. адз. л.);

-iш,  
-ыш (2-я ас. адз. л.);

-iць,
-ыць (3-я ас. адз. л.);

-iм,
ым (1-я ас. мн. л.); 

-ыце,
-iце (2-я ас. мн. л.);

-аць,
-яць  (3-я ас. мн. л.).

Табліца: